चंद्रयान Chandrayaan
नमस्कार मित्र व मैत्रिणींनो,
( चंद्रयान ही एक काल्पनिक कथा आहे.)
भारतात उन्हाळ्याच्या दिवसाच्या पहाटे शास्त्रज्ञ आणि अभियंत्यांच्या एक गट भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या ( इस्त्रो ) नियंत्रण कक्षेत जमला. भारताची तिसरी चंद्र मोहीम चंद्रयान- ३ च्या प्रक्षेपणाची ते सर्वजण आतुरतेने वाट पाहत होते. या अंतराळयानाची रचना आणि बांधणी अनेक वर्षांच्या कालावधीत काटेकोरपणे करण्यात आली होती. आता ते आपल्या ऐतिहासिक प्रवासाला सुरुवात करण्यासाठी सज्ज झाले होते.
या मोहिमेचे नेतृत्व अनुभवी अंतराळवीर कमांडर विक्रम सिंग यांनी केले होते. जे यापूर्वी दोनदा अंतराळात गेले होते. मात्र, यावेळी धोका अधिक होता. चंद्राच्या पृष्ठभागावर रोव्हर उतरविणे, नमुने गोळा करणे आणि भविष्यातील अंतराळ मोहिमांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या पाणी आणि इतर संसाधनाच्या चिन्हांसाठी त्यांचे विश्लेषण करणे हा त्यामागचा उद्देश होता. मोहिमेदरम्यान उद्भवू शकणाऱ्या प्रत्येक संभाव्य परिस्थितीला सामोरे जाण्याची तयारी करत या पथकाने अनेक महिने कठोर सराव केला होता. Chandrayaan
निर्दोष प्रक्षेपण आणि अनेक दिवसांच्या प्रवासानंतर अखेर यानाने कक्षेत प्रवेश केला. कमांडर विक्रम आणि त्यांच्या टीमने रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या दिशेने जाताना त्याच्या उतरण्यावर बारकाईने लक्ष ठेवले. रोव्हर खाली उतरताच नियंत्रण कक्षात जल्लोष सुरू झाला. हे पथक चंद्रावर यशस्वीरित्या उतरले होते.
कमांडर विक्रम ताबडतोब कामाला लागला, रोव्हर चालवत त्याने नमुने गोळा केले. चंद्राच्या भूभागाचा शोध घेत असताना त्याला दूरवर काहीतरी विचित्र दिसले. चंद्राच्या पृष्ठभागावर खोलवर पसरलेला एक लांब बोगदा. त्याला कुतूहल तर होतच पण तो सावध हि होता. त्याने पुन्हा नियंत्रण कक्षात जाऊन आपल्या शोधाची माहिती दिली.
इस्त्रो मधील शास्त्रज्ञ आणि अभियंतेही तितकेच उत्सुक होते. त्यांनी कमांडर विक्रमला बोगद्याचा अधिक तपास करण्याच्या सूचना दिल्या, परंतु सावधगिरी बाळगण्याची आणि काही असामान्य असल्यास परतण्याची सूचना दिली. बोगद्याच्या दिशेने जाताना त्याला एक उत्साह आणि अपेक्षाची भावना जाणवली. आत काय असू शकतं?
बोगद्याच्या तोंडापर्यंत पोहोचताच त्याला जमिनीवर एक मोठं अंडं दिसलं. तो फुटबॉलच्या आकाराचा होता, कमांडर विक्रम पुढील विश्लेषणासाठी अंडं पुन्हा अंतराळ यानाकडे घेऊन जावे की नाही या विचारात क्षणभर संकोचला. काही निर्णय घेण्याआधीच त्याला एक हलकासा थरथरण्याचा आवाज ऐकू आला.
अचानक अंड फुटलं आणि एक छोटासा ड्रॅगन बाहेर आला. ड्रॅगन चे रंगीबिरंगी इंद्रधनुष्यासारखे त्याचे शरीर, चंद्रप्रकाशात चमकणारा पंखांचा संच, तीक्ष्ण पंजे ,लांब सडक मान आणि टोकदार नख . ड्रॅगन ने कुतूहलाने विक्रम कडे पाहिले. क्षणातच तो अंतराळातील अनंत विस्तारात उडी मारत हवेत उतरला.
कमांडर विक्रम बोगद्यात उभा राहून विस्मय आणि अविश्वासाने पाहत होता. त्याने नुकतेच काहीतरी अविश्वसनीय पाहिले होते- चंद्रावरील अंड्यापासून उगवलेला दुसऱ्या जगातील एक प्राणी. या संशोधनामुळे मानवी इतिहासाची दिशा कायमची बदलून जाईल याची त्याला कल्पना होती.
कमांडर विक्रम अंतराळ यांना कडे परतला. चंद्राच्या पृष्ठभागावरून अंतराळयानाने उड्डाण करताच कमांडर विक्रमने खिडकीतून बाहेर पाहिले. त्याला ड्रॅगन ताऱ्यांमधून उडताना दिसला. क्षणातच तो नजरेतून गायब झाला. चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या गुरुत्वाकर्षणात अचानक बदल जाणवला. सुरुवातीला ते सूक्ष्म होते, पण थोड्याच वेळात त्याच्या खालची जमीन थरथरायला लागली.
भूकंपाची गती इतकी तीव्र होती की विक्रमला आपला समतोल राखण्यासाठी संघर्ष करावा लागला. रोव्हर पुढे सरकला आणि तो जमिनीवर फेकला गेला. विक्रमचे हृदय डळमळीत होते. ड्रॅगनच्या उडडाणामुळे चंद्राच्या गुरुत्वाकर्षणात व्यत्यय आला असावा, ज्यामुळे पृथ्वीवरील महासागरांमध्ये मोठ्या लाटा उसळत आहे. भूकंप आणि भूस्खलन मुळे विनाश आणि दहशत निर्माण झाली होती.
कमांडर विक्रमची संपूर्ण टीम ला शरणागती आली होती.अंतराळ यानात पोहोचून आत चढताच त्याला एकटेपणा आणि दिशा हिनतेची तीव्र भावना जाणवली. ड्रॅगनच्या उड्डाणामुळे निर्माण झालेल्या अडथळ्यामुळे खालच्या जगापासून तुटलेला तो अवकाशाच्या विशालतेत एकटाच होता.
स्वाध्याय Chandrayaan
प्र. १. तीन-चार वाक्यात उत्तरे लिहा.
(अ ) शास्त्रज्ञ आणि अभियंत्यांच्या एक गट भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या ( इस्त्रो ) नियंत्रण कक्षेत का जमला?
( आ ) कमांडर विक्रम यांनी बोगद्याच्या आत काय पाहिले?
( इ ) बोगद्याच्या आत जाण्यापूर्वी अभियंतांनी कमांडर विक्रम यांना काय सूचना दिली?
( ई ) कमांडर विक्रम अंतराळयानात पुन्हा आले तेव्हा त्यांना कोणती भावना जाणवली?
( उ ) कोणत्या संशोधनामुळे मानवी इतिहासाची दिशा कायमची बदलून जाईल ? असे कमांडर विक्रम यांना वाटत होते.
(ऊ) चंद्रयान- ३ अंतराळlत पाठवण्यामागे भारताचा काय उद्देश्य होता?
प्र २. तुमच्या मनाने उत्तर लिहा .Chandrayaan
(अ ) कमांडर विक्रम यांचे वर्णन तुमच्या भाषेत करा.
(आ ) कमांडर विक्रम यांना बोगद्यात काय अविश्वसनीय दिसले ?
( इ ) तुम्ही जर कमांडर विक्रम यांच्या जागी त्या अंतराळयानात असता तर तुम्ही काय केले असते?
( ई ) कशामुळे विनाश आणि दहशत निर्माण झाली होती?
( उ ) कोणतेही यान अंतराळात पाठविण्यापूर्वी काय तयारी करावी लागते?
प्र ३. भूकंप आणि भूस्खलन यामधील फरक लिहा .Chandrayaan
प्र ४. चंद्र आणि पृथ्वी यांच्या गुरुत्वाकर्षणात फरक आहे का? जर आहे तर तो काय आहे?Chandrayan
प्र ५. पाठातील ड्रॅगन चे वर्णन खालील चौकटीत लिहा. त्या शब्दांचा वापर करून ड्रॅगन विषयी आठ दहा ओळी माहिती लिहा. Chandrayaan
4 box
खेळूया शब्दांशी Chandrayaan
(अ ) खालील शब्दांसाठी इंग्लिश शब्द लिहा. मराठी शब्द पुन्हा लिहा.
(अ) संस्था (आ) अंतराळ यान ( इ ) शास्त्रज्ञ
( ई ) अभियंता ( उ ) गुरुत्वाकर्षण (ऊ) बोगदा
(आ) पाठात आलेल्या पुढील शब्दांचा वाक्यात उपयोग करा
(अ) रचना (आ) सराव ( इ ) अविश्वसनीय
( ई) सावध ( उ ) अपेक्षा (ऊ) पृष्ठभाग
( इ) ‘अविश्वसनीय’ म्हणजे विश्वास नसलेला. ‘अ’ हा शब्द वापरून या प्रकारे तयार होणारे काही शब्द लिहा.
- ‘संस्था’ या शब्दाचे सामान्य रूप समजून घ्या. उदा. संस्था- संस्थेला, संस्थेने, संस्थेसाठी, संस्थेचा, संस्थेकडून, संस्थेतील. याप्रमाणे खालील शब्दांची सामान्य रूपे लिहा. Chandrayaan
(अ) आस्था (आ) व्यवस्था
- खालील शब्दांना की,ई ,वा, पणा, आई, गिरी, ता हे प्रत्यय लावून भाववाचक नामे तयार करा. Chandrayaan
(अ) नवल (आ) पाटील (इ) गुलाम
(ई) शांत (उ) गोड (ऊ) शहाण
- खालील भाववाचक अर्थाचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा. Chandrayaan
मित्रत्व x
गरिबी x
खरेपणा x
महागाई x
निष्कर्ष Chandrayaan
ही गमतीदार कल्पना तुम्हाला कशी वाटली नक्की कळवा.
धन्यवाद
Very nice story..looking forward to read more